KHÁM PHÁ NÉT ĐẸP VĂN HOÁ NGHỀ MỘC CỔ TRUYỀN VIỆT

Nghề Mộc Mỹ Nghệ - Những Thăng Trầm Của Nghề "Thổi Hồn" Vào Gỗ 

1. Nghề Mộc Là Gì? 

Nghề Mộc có lẽ đã không còn quá xa lạ với chúng ta trong cuộc sống hiện nay. Để trả lời câu hỏi này chúng ta nên hiểu rằng từ “Mộc” trong văn hóa tiếng Việt từ xưa có nghĩa là gỗ. Theo cách gọi thân thuộc thì nghề mộc tức là nghề làm đồ gỗ, gia công chế tác sản phẩm làm từ gỗ. 

Nghề mộc bao gồm các quy mô làm việc nhỏ như phân xưởng gia đình cho đến quy mô phân xưởng công nghiệp lớn hơn. Chung quy nghề mộc là nghề chế tác ra những sản phẩm từ chất liệu gỗ và hướng đến những giá trị thẩm mỹ đẹp đẽ trong không gian nội thất và ngoại thất. Đó là một nghề thủ công và chế tác, liên quan đến việc làm các sản phẩm và công trình bằng gỗ. Người làm nghề mộc được gọi là thợ mộc. Các thợ mộc thường sử dụng các công cụ và kỹ thuật đặc biệt để cắt, đục, mài và ghép nối các mảng gỗ để tạo ra nhiều loại sản phẩm khác nhau, từ đồ nội thất như ghế, bàn, tủ, đến cửa sổ, cửa ra vào, sàn gỗ, và nhiều sản phẩm gỗ khác. 

Những Nét Chạm Trổ Đẹp tinh Sảo Sắc Nét Tại Xưởng Đồ Thờ Xuân Đính 

Nghề mộc đòi hỏi kỹ năng chế tác và thiết kế, cũng như kiến thức về các loại gỗ và cách làm việc với chúng. Thợ mộc cũng cần phải hiểu về kỹ thuật và an toàn làm việc để tránh tai nạn và đảm bảo chất lượng sản phẩm cuối cùng. Nghề mộc có thể được thực hành trong các cơ sở sản xuất lớn hoặc làm thủ công tại các cửa hàng nhỏ.       

Những người "thợ mộc" thật tuyệt vời. Họ là những "nghệ nhân" mỹ nghệ đã sử dụng đôi bàn tay khéo léo, đôi mắt thẩm mỹ năng khiếu về nghệ thuật để tạo ra các sản phẩm mỹ nghệ độc đáo, đẹp mắt với những hoa văn, hoạ tiết nổi bật trên các món đồ như là: Giường, Tủ, Bàn ghế, Tranh Gỗ, Nội thất đồ thờ cúng....những vật phẩm này không những mang lại giá trị vật chất phục vụ nhu cầu hàng ngày của con người mà cond mang những giá trị về thẩm mỹ, tinh thần, thưởng thức nét tinh hoa văn hoá cổ truyền qua những hoạ tiết, hoa văn sắc nét đặc sắc. 

2. Ý Nghĩa Của Nghề Mộc Trong Đời Sống Và Văn Hoá Tâm Linh

Nghề mộc là một nghề thủ công và chế tác gỗ, có ý nghĩa quan trọng trong xã hội và nền kinh tế vì nó đáp ứng nhu cầu của con người về các sản phẩm và công trình bằng gỗ. Dưới đây là một số ý nghĩa của nghề mộc:

• Tạo ra sản phẩm gỗ: Nghề mộc giúp tạo ra nhiều sản phẩm gỗ cần thiết trong cuộc sống hàng ngày, bao gồm đồ nội thất, cửa sổ, cửa ra vào, sàn gỗ, và nhiều sản phẩm khác. Những sản phẩm này đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp sự tiện ích và đẹp mắt trong ngôi nhà và môi trường làm việc. 

Hình ảnh một góc làm việc của các thợ mộc tại xưởng Đồ Thờ Xuân Đính 

• Bảo tồn và tái chế gỗ: Thợ mộc có thể tham gia vào việc tái chế và bảo tồn gỗ, giúp giảm thiểu lượng phế thải và tiêu thụ tài nguyên gỗ. Điều này đóng góp vào bảo vệ môi trường và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên tự nhiên. 

• Tạo ra nghệ thuật và thiết kế: Nghề mộc không chỉ là việc tạo ra các sản phẩm chức năng mà còn liên quan đến sự sáng tạo và nghệ thuật. Thợ mộc có thể thiết kế và chế tác các tác phẩm gỗ độc đáo và thẩm mỹ, mang lại giá trị nghệ thuật cho cộng đồng.

• Cung cấp việc làm: Nghề mộc tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho những người có kỹ năng và đam mê trong lĩnh vực này. Điều này giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp và cải thiện đời sống của người làm nghề mộc và gia đình họ.

Quy Trình & Các Sản Phẩm Của Nghề Làm Mộc 

1. Chuẩn Bị Nguyên Liệu 

Công đoạn đầu tiên để có thể tạo ra được những sản phẩm mỹ nghệ hoàn hảo nhất đó là phải chuẩn bị các nguyên liệu hoàn hảo nhất. Chủ yếu nguyên liệu ở đây là gỗ tự nhiên được lấy từ trên rừng, chế biến và lựa chọn cẩn thận kĩ lưỡngnhư là Gỗ đinh, Gỗ lim, Gỗ táu, Gỗ lát, Gỗ mun, Gỗ sến,.... 

Hình ảnh lựa chọn gỗ tại xưởng gỗ, chợ gỗ 

Tuy nhiên việc tìm kiếm khá là khó bởi tình trạng đốt, cháy rừng khá nhiều. Do đó, nhiều làng nghề phải sử dụng các loại gỗ như Gỗ hương, Gỗ trắc, Gỗ gụ...được nhập ở các lái buôn mang về bán ở các chợ mộc. 

2. Các Dụng Cụ Cần Thiết Phục Vụ Cho Nghề Mộc  

Xong phần chuẩn bị nguyên liệu gỗ, tiếp đến người thợ mộc cần chuẩn bị các vật dụng không thể thiếu được như:

• Cưa (cưa xẻ, cưa vanh, cưa dọc,..) 
• Đục (đục xén, đục bạt, đục vuông cờ,..) 
• Bào (bào ngang, bào cọ, bào soi, bào toán, bào rãnh,...) 
• Đục móng (đục móng doãng, đục móng hũm,..) 
• Chàng (chàng tỉa, chàng tách, chàng cân,...)
• Nạo (nạo dọc, nạo ngang, nạo héo,..) 
• Búa (búa bổ đinh, búa con, búa tạ,..) 
• Thước đo (thước thẳng, thước vuông,..) 

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ hiện đại đã có rất nhiều công cụ máy móc được sử dụng trong quá trình làm mộc thay cho các dụng cụ thủ công như máy xẻ CD, Máy đục CNC, máy cưa, máy bào, máy trà nhẵn, máy khoan,... Do đó, quy trình làm tạo nên tác phẩm đồ gỗ mỹ nghệ cũng trở nên chuyên nghiệp và nhanh chóng, tiện lợi so với trước kia rất nhiều. 

3. Quy Trình Sản Xuất Các Sản Phẩm Mộc Mỹ Nghệ

Để có thể sản xuất ra các sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ người thợ phải trải qua khá nhiều các công đoạn tỉ mỉ như sau: 

- Đầu tiên, người thợ cần đưa ra các ý tưởng cho sản phẩm mình chuẩn bị làm, và trình bày ý tưởng đó ra thành các bản vẽ mẫu trên giấy hoặc vẽ trên máy tính.

- Sau đó, lựa chọ loại gỗ phù hợp, tiến hành lấy mực rồi cho thợ xẻ phá gỗ ra thành các tấm gỗ nhỏ có kích thước dộ dày mỏng khác nhau tuỳ vào mục đích sử dụng. 

Vẽ Mẫu Phác Hoạ Trên Giấy Trước Khi Phá Gỗ 

- Người thợ sẽ giao cho thợ ngang pha gỗ, thực hiện các công đoạn như cưa, cắt, đục, bào,..lắp ghá để hình thành nên dáng ban đầu của sản phẩm. Những bộ phận hoa văn trang trí nhỏ khác sẽ được giao cho thợ chạm khắc làm cùng thời điểm đó. 

- Thợ ngang và thợ chạm khắc sẽ cùng phối hợp với nhau để chỉnh sửa những phần còn cong vênh hay lệch để hoàn thiện sản phẩm.

- Cuối cùng, sản phẩm muốn được hoàn thiện tới tay khách hàng thì cần đến bàn tay của những người thợ làm nhẵn, sơn, son thếp vàng, phun,...gói bọc hàng và vận chuyển lắp ráp cho khách hàng.  

Hoàn thiện sơn son thếp vàng lô câu đối chuẩn bị lắp đạt tại đảo Trường Sa (Xem thêm ở đây) 

Các sản phẩm mà nghề mộc hướng tới cũng vô cùng đa dạng, ứng dụng rộng rãi từ trong gia đình như: bàn ghế, tủ quần áo, tủ bếp, kệ tivi, giường,... Ngoài ra, các chi tiết gỗ còn tạo điểm nhấn trong kiến trúc khu du lịch, căn hộ nghỉ dưỡng.

Bên cạnh đó, sản phẩm nghề làm mộc còn được ứng dụng trong các kiến trúc cổ điển đình chùa, miếu mạo,... hoặc tôn tạo các di chỉ văn hóa xa xưa. Đối với Đồ Thờ Xuân Đính, các nghệ nhân luôn gìn giữ và phát huy những truyền thống tốt đẹp của nghề mộc. Từ đó, tạo nên những ngôi nhà gỗ, những công trình ý nghĩa cho mọi người.

Những yếu tố quan trọng trong nghề mộc 

• Chúng ta đã hiểu được nghề mộc là gì? Vậy những yếu tố căn bản để có thể làm mộc ra sao? Ngoài các yếu tố cần có như tài chính, thị trường tiêu thụ thì còn những yếu tố chủ chốt sau đây quyết định phần lớn sự thành công của 1 xưởng làm mộc. Để trở thành người thợ mộc không khó, tuy nhiên để đạt trình độ chuyên nghiệp thì không phải ai cũng làm được.

Một góc hình ảnh sản phẩm của nghề mộc với những nét chạm khắc tinh sảo 

• Bên cạnh những kiến thức chuyên môn, thì người làm nghề mộc còn cần có sự sáng tạo và tính thẩm mỹ, tính cẩn thận và tỉ mỉ trong từng tiểu tiết, thổi hồn vào từng sản phẩm tạo ra thì mới gây được sự chú ý cuốn hút cho người sử dụng. Sự khéo léo của đôi bàn tay chắc chắn là một kỹ năng, tố chất không thể thiếu trong nghề này. Người thợ mộc dựa vào đôi tay, kiến thức nghề, để quyết định phần lớn các công việc trong chế tác để tạo ra 1 sản phẩm hoàn thiện.

• Đối với nghề mộc hiện đại, sự xuất hiện các loại máy móc hiện đại đã nhiều, nhưng vai trò của người thợ mộc vẫn giữ tầm quan trọng vốn có trong việc vận hành và xử lý công việc trôi chảy. Ngoài ra nghệ làm mộc cũng khá vất vả, môi trường nguy hiểm thường xuyên tiếp xúc với các loại máy móc, bụi bẩn. Do đó, đòi hỏi người thợ cần phải có một sức khoẻ tốt, chịu được áp lực, khả năng làm việc nhiều giờ liên tục.  

• Một người thợ mộc lành nghề sẽ có tư duy và phương pháp để cho ra sản phẩm đẹp. Không khó để làm thợ mộc nhưng làm được thợ mộc lành nghề chắc hẳn không dễ, để đạt được điều này người thợ đó cần có nhiều hiểu biết về vật liệu, máy móc, tay nghề chế tác khéo léo, thẩm mỹ. 

 Tinh hoa nghệ thuật nghề Mộc hội tụ đầy đủ trong bức ảnh này - Tại Đồ Thờ Xuân Đính  

Thợ mộc được ví như một người nghệ sĩ, họ phải hội tụ đầy đủ những yếu tố quan trọng mới có thể làm cho khán giả của mình bị thu hút. Ngày nay, khi đời sống con người tăng cao, nhu cầu về tính thẩm mỹ cũng được nâng lên đáng kể. Những sản phẩm đồ gỗ lỗi thời, lạc hậu và thiếu điểm nhấn sẽ không thu hút được sự chú ý của người tiêu dùng. Thường thì những sản phẩm này do những người thợ thiếu sự sáng tạo thiết kế ra.

Sự sáng tạo, tư duy hay thẩm mỹ chính là những yếu tố được hình thành ngay từ khi có ý tưởng, theo đó thợ mộc sẽ lựa chọn vật liệu phù hợp, gia công và chế tác nó theo ý tưởng của mình.

Đồ Thờ Xuân Đính luôn là lựa chọn tin cậy và uy tín đối với mọi người, luôn gìn giữ những nét truyền thống và không ngừng học hỏi phát triển những công nghệ mới, hiện đại để kết hợp tạo nên những công trình ý nghĩa.